Η ΜΕΓΑΛΗ ΕΠΑΝΕΚΚΙΝΗΣΗ

Η βαθιά συνυφασμένη παγκόσμια οικονομία καθιστά πρακτικά αδύνατο τον τερματισμό της παγκοσμιοποίησης. Ωστόσο, η παγκοσμιοποίηση μπορεί να επιβραδυνθεί, ακόμη και να αρχίσει να αντιστρέφεται. Αναμένουμε ότι η πανδημία θα επιφέρει αυτό ακριβώς το αποτέλεσμα. Ήδη έχουν εγερθεί ξανά εκτεταμένοι συνοριακοί φραγμοί, ενισχύοντας ακραίες τάσεις που ήταν ήδη κυρίαρχες πριν ξεσπάσει η πανδημία με την πλήρη δύναμή της, τον Μάρτιο του 2020 (όταν έγινε όντως παγκόσμια, μην αφήνοντας άθικτη καμιά χώρα), φραγμοί όπως οι αυστηρότεροι συνοριακοί έλεγχοι (κυρίως λόγου του φόβου της μετανάστευσης) και ο μεγαλύτερος προστατευτισμός (κυρίως λόγω του φόβου της παγκοσμιοποίησης). Οι αυστηρότεροι συνοριακοί έλεγχοι, που αποβλέπουν στην αναχαίτιση της πανδημίας, είναι μια κατ’ εξοχήν λογική ενέργεια, αλλά ο κίνδυνος ότι η αναβίωση του έθνους-κράτους οδηγεί, σταδιακά, σε σοβαρή ένταση του εθνικισμού είναι πραγματικός, κάτι που το συλλαμβάνει το λεγόμενο «τρίλημμα της παγκοσμιοποίησης» που διατύπωσε ο [οικονομολόγος, καθηγητής στο Χάρβαρντ] Ντάνι Ρόντρικ. Το τρίλημμα υποδεικνύει ότι οι τρεις έννοιες, οικονομική παγκοσμιοποίηση, πολιτική δημοκρατία και έθνος-κράτος, είναι αμοιβαία ασύμβατες, με βάση τη λογική ότι μόνο δύο εκ των τριών μπορούν να συνυπάρχουν αποτελεσματικά, σε μια δεδομένη στιγμή. Η δημοκρατία και η εθνική κυριαρχία είναι συμβατές μόνο εάν περιοριστεί η παγκοσμιοποίηση. Αντίθετα, εάν ευδοκιμήσουν το έθνος-κράτος και η παγκοσμιοποίηση, η δημοκρατία δεν ευδοκιμεί. Και εάν επεκταθούν η δημοκρατία και η παγκοσμιοποίηση, δεν υπάρχει χώρος για το έθνος-κράτος. Συνεπώς, μπορούμε να διαλέξουμε μόνο δύο από τα τρία – αυτή είναι η ουσία του τριλήμματος.